Topraklarımızı bekleyen tehlike Şarka Virüsü
Sert çekirdekli meyve ağaçlarının baş düşmanı sharka virüsü, bulaştığı meyve ağaçlarına büyük hasar vermesinin yanında, hastalığı başka bir meyve ağacına da kolaylıkla bulaştırabiliyor.
Ülkemizde Şarkha virüsü 1969 yılında Trakya bölgesinde tespit edilmiş ve daha sonra yapılan birçok çalışma ile ülkemizde yaygınlık durumu ortaya konmuştur. Diğer türlere yaprak bitleri aracılığıyla bulaşan Şarkha virüsü, bitki çeşidine göre farklı etkiler gösterebilir. Virüs, kayısı, erik, şeftali, nektarin, badem, kiraz, vişne gibi birçok meyve ağıcında yaşama şansı bulabiliyor. Şharka virüsü taş çekirdekli meyvelerde büyük zararlara sebep olduğundan, hastalıklardan ari olan İlimize bölge illerden sert çekirdekli meyve fidanları getirilmesi, virüs hastalıklarını taşıma ihtimali nedeniyle Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca yasaklanmıştır. Bu fidanların alımı ruhsatlı veya sertifikalı olması durumunda dahi yasaktır.
VİRÜSÜN BİTKİLER ÜZERİNDEKİ BELİRTİLERİ
Şharka virüsünün belirtileri arasında bitki türü, yaşı, beslenme durumu ve sıcaklığın önemli rol oynadığını belirten İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü Ziraat Mühendisi Hilmi Ağ, “Virüs, çiçek, yaprak, meyve ve meyve çekirdeğinde görülür. Özellikle İlkbahar’da yapraklarda belirgindir. Yaprak damarları etrafında açık yeşil renk değişikliği (damar sarılığı), damar bantlaşması, sarıdan açık yeşile değişen halka ve lekeler, çizgi ve bantlar tipik belirtileridir. Çiçek petallerinde koyu pembe çizgiler şeklindedir. Kiraz yapraklarında klorotik ve nekrotik halkalı lekeler görülebilir. Meyve yüzeyindeki soluk sarı halka ve çizgi şeklindeki belirtiler tipiktir. Aynı zamanda, meyvelerde sarı leke ve halkalar ya da sarı çizgiler görülür. Meyvelerde, özellikle de kayısılarda şiddetli deformasyonlar meydana gelir. Erik ve Kayısıların meyve etinde kahverengileşme görülür. En tipik belirtilerden birisi de kayısılarda ve Avrupa kökenli eriklerde erken meyve dökümdür. Kiraz meyvelerinde de erken döküm görülür. Japon eriklerinde ve şeftalilerde halkalı lekeler tipiktir. Özellikle kayısı çekirdeğinde meyve üzerindeki belirtilerin izdüşümüne karşılık gelen yerlerde aynı belirtileri görmek mümkündür. Yani çekirdeğin üzerinde halkalı leke, açık renkte lekeler ve çizgiler görülür. Şeftali yapraklarında damarlar boyunca renk açılması ve damar bantlaşması, kıvrılma ve deformasyon şeklinde görülür. İlkbaharda yapraklanma devresinde görülür Şeftali meyvelerinde de hemen aynı belirtiler görülür. Yalnız meyve olgunlaştığında kaybolabilir. Bulaşık meyveler deforme olmuştur. Hastalığa yakalanmış meyvelerin şeker içeriği oldukça düşük ve tatsızdır. Hastalığın en önemli belirtilerinden biride meyve olumundan önce meyvelerin dökülmesidir. Meyveler ticari değerini kaybeder” ifadelerinde bulundu.
‘VİRÜSÜN BULUNDUĞU AĞAÇLAR YOK EDİLMELİ’
Virüsün yaprak biti vektörleriyle, bulaşık aşı kalemi, aşı gözü, Çelik ile taşındığını belirten Ziraat Mühendisi Ağ, Kültürel mücadele yolları diye tanımladığımız üç şekilde bunu yapıyoruz. Bunların birincisi, Çöğür, aşı ve fidan gibi materyallerin alındığı alan düzenli olarak kontrol altında tutulmalıdır. Bunların ikincisi, hastalığa karşı dayanıklı türler yetiştirilmeli ve bu yetiştirilen türler anaç olarak kullanılmalıdır. Son olarak hasta olan ya da hasta olmasından şüphe duyulan ağaçlardan üretim materyalleri alınmamalıdır. Bunların yanında ise virüsün bulunduğu ağaçlar kesinlikle yok edilmeli” dedi.
‘İLİMİZDE VİRÜSE RASTLANMADI’
Bölgemizin Şharka virüs bakımından ari bir bölge olduğunu ifade eden Ağ sözlerini şöyle sürdürdü. “İlimizde 3 yıllık bir keşif çalışması yapıldı. 2013 yılında 3 yıllık bir süre için programa alınan Sert çekirdekli meyve ağaçlarında Şharka Virüsü arandı. 2013 yılında 18 bin 750, 2014 yılında 5 bin 7000, 2015 yılında ise 22 bin hektarlık alanda araştırma yapıldı. Toplam 148 köyden 348 adet numune alınarak Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsüne gönderilmiştir. Yapılan laboratuar çalışması sonucunda Şharka virüsü etmeni temiz çıkmıştır. 2016 ve 2017 yıllarında ise örnekleme usulü köylerde numuneler alınmış olup, bu kapsamda 2016 yılı içerisinde51 köyde 65 numune alınarak Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsüne gönderilmiştir. Yapılan laboratuar çalışması sonucunda Şharka virüsü etmeni temiz çıkmıştır. 2017 yılı örnekleme numune alma çalışmaları Haziran ayı içerisinde tekrar başlatılacaktır.” Şharka virüsü doğaya ve bitki örtüsüne verdiği zararlar bakımından çok tehlikeli olması nedeniyle belli aralıklarla taramalar yapılıp kontrol edilmesi gerekiyor. Konunun uzmanları ise, her şeyden önce başka bölgelerden fidan alınmaması ve ari bölgelerden de alınan fidanların ise ruhsatlı olmasına dikkat edilmesi gerektiğini açık bir şekilde belirtiyorlar.
